Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, NATO üyesi ülkesinin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) üye olma niyetini dile getirerek, Ankara’nın Batı ile sorunlu ilişkilerine alternatifler aradığını ileri sürdü.

Geçen hafta Özbekistan’da düzenlenen ŞİÖ zirvesine katıldıktan sonra bu açıklamaları yapan Erdoğan’ın, Türk medyası tarafından ŞİÖ’nün Hindistan’daki 2023 toplantısının bu olasılığı daha fazla tartışmak için bir mekan olacağını söylediği de kaydedildi.

Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Pakistan, Hindistan ve Özbekistan siyasi, ekonomik ve güvenlik teşkilatının tam üyeleridir.

Afganistan, Belarus, İran ve Moğolistan ŞİÖ gözlemci ülkeleri iken, Ermenistan, Azerbaycan, Kamboçya, Nepal, Sri Lanka ve Türkiye bloğun diyalog ortaklarıdır.

Erdoğan Cumartesi günü gazetecilere verdiği demeçte, “Bu ülkelerle bağlarımız çok daha farklı bir konuma taşınacak” dedi.

Cumhurbaşkanı, gazetecilerin Türkiye’nin örgüte üye olmayı isteyip istemediği sorulduğunda, “Elbette hedef bu” dedi.

SCO, kuruluş anlaşmasının 5. maddesi uyarınca toplu savunma sorumluluklarına sahip bir askeri ittifak olan ve bir veya daha fazla üyeye yönelik silahlı saldırıyı “herkese karşı bir saldırı” olarak kabul eden NATO’ya bir alternatif olarak görülmemektedir.

Uluslararası ilişkiler profesörü Mensur Akgün, Al Jazeera’ya SCO’nun işbirliği yoluyla Orta ve Güney Asya’da bir boşluğu önlemeye çalışan melez bir blok olduğunu söyledi.

Diyalog ve işbirliğini artırmayı, gerektiğinde üyeleri arasındaki sorunları çözmeyi ve bölgeye dış güçlerin müdahalelerine karşı dayanışma içinde olmayı hedefliyor” dedi. NATO’ya.

Akgün, “Şemsiyesi altında ezeli rakipleri Hindistan ve Pakistan olan bir örgüt, NATO gibi otomatik askeri karşılıklı bağımlılığa sahip olamaz” dedi.

Akgün ayrıca, Türkiye ile Rusya arasında son yıllarda artan siyasi ve ekonomik bağların, özellikle Türkiye’nin Batılı güçlerle gergin ilişkileri göz önüne alındığında, Erdoğan’ın ŞİÖ üyeliğine ilişkin açıklamalarına katkıda bulunduğunu söyledi.

Türkiye, Rusya’nın S-400 savunma sistemlerini satın aldı ve bu, Türkiye’nin F-35 savaş uçağı geliştirme ABD liderliğindeki bir programdan çıkarılmasına ek olarak ABD yaptırımlarına yol açtı. Rusya da Türkiye’nin ilk nükleer santralini inşa ediyor ve iki ülke Ağustos ayında ekonomik işbirliği anlaşması imzaladı.

Türkiye ve Rusya, Suriye savaşında karşıt tarafları desteklese de, iki ülke çatışma sırasında büyük ölçüde yakın koordinasyon içinde oldu.

Türk hükümeti de Moskova’nın Şubat ayında Ukrayna’yı işgali konusunda dengeli bir duruş sergiledi. Ukrayna’ya silah, özellikle insansız hava araçları sağladı , ancak Rusya’ya yaptırım uygulamadı ve Batı’nın Moskova’ya yönelik “ provokasyonlara dayalı” politikalarını eleştirdi.

Ankara, ihtilafın başlangıcından bu yana Rusya ile Ukrayna arasında arabuluculuk yapmaya çalıştı ve Temmuz ayında Ukrayna’nın tahıl gemilerinin dış pazarlara açılması için bir anlaşmaya aracılık etmesine yardımcı oldu.

Batı ile gergin ilişkiler
Birleşik Krallık’taki Chatham House’da yardımcı arkadaş olan Galip Dalay, Erdoğan’ın ŞİÖ üyeliği konusundaki sözlerinin Ankara’nın Batı ile olan gerilimlerinden kaynaklandığını söyledi.

El Cezire’ye verdiği demeçte, “Ne zaman Batı’dan, özellikle de Türkiye’ye adaletsiz davranıldığı algısıyla ABD’den hoşnutsuzluk duyulsa, alternatifler fikri ortaya çıkıyor” dedi.

Dalay, “Ve bu nedenle Ankara, şu anda Türkiye’nin çıkarlarına farklı güç merkezleri -yani Çin, Rusya ve Batı- arasında bir denge kurmanın daha iyi hizmet edeceğine inanıyor” dedi.

Ankara ayrıca, savaşın parçaladığı ülkede IŞİD’e (IŞİD) karşı mücadelede Batı ile müttefik olan Suriyeli Kürt savaşçılara verdikleri destek konusunda ABD ve bazı AB üye ülkeleri ile anlaşmazlık içinde.

Türkiye, IŞİD karşıtı ittifakın ana parçası olan Suriye Kürt Halk Koruma Birimlerini (YPG) on yıllardır Türk devletine karşı savaşan yasadışı Kürdistan İşçi Partisi’nin (PKK) bir uzantısı olarak görüyor.

Erdoğan , İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerini bu gruplara verdikleri destek nedeniyle bloke etmekle tehdit etti, ancak Haziran ayında ABD Başkanı Joe Biden ile yaptığı görüşme sonrasında muhalefetini kaldırdı.

Hareketin ardından Biden, şu anda kullanımda olan ve geliştirilmekte olan F-35’lerden daha düşük olan F-16 jetlerinin Türkiye’ye satışına destek verdiğini ifade etti. Ancak, hareket için ABD Kongresi’nin onayına ihtiyacı var.

Temmuz ayında ABD Temsilciler Meclisi , Biden’ın F-16’ları Türkiye’ye satma planına yeni bir engel oluşturan ve herhangi bir satış için katı koşullar getiren bir değişikliği onayladı .

Erdoğan geçen hafta, ABD’nin jetleri sağlama sözünü yerine getirememesi durumunda hükümetinin diğer seçenekleri değerlendirebileceğini söyledi.

Son zamanlarda, Akdeniz’de NATO üyeleri Türkiye ile Yunanistan arasında artan gerilim , AB ve ABD’yi de Türkiye’yi kınamaya sevk etti.

Ankara ve Atina, üst uçuşlar, iki ülke arasındaki adaların durumu, deniz sınırları ve hidrokarbon kaynakları gibi bir dizi konuda anlaşmazlığa düşüyor.

Ancak Akgün, bloğun yapısı ve amaçları göz önüne alındığında, Türkiye’nin çeşitli nedenlerle ŞİÖ üyeliği kazanma olasılığının düşük olduğuna inanıyor.

Akgün, “Türkiye’nin ŞİÖ’ye üyeliği bir NATO üyesi ve AB adayı olarak mümkün görünmediği gibi, aynı zamanda şu anda coğrafi ve siyasi olarak ŞİÖ’nün varoluş amaçlarıyla alakasız olduğu için de mümkün görünüyor” dedi.